หน้ากากอนามัย VS หน้ากากผ้า ใช้แทนกันได้ไหม แบบไหนดีกว่ากัน?
ในสถานการณ์ที่ไวรัสและฝุ่นควันกำลังสร้างความลำบากอย่างมากให้กับทุกคน แถมอุปกรณ์ป้องกันตัวเองที่จำเป็นอย่างหน้ากากอนามัยยังมาขาดตลาดเสียอีก หลายๆ คนจึงเริ่มหันมาให้ความสนใจกับหน้ากากผ้าทดแทน แต่ก็ยังคงมีคำถามคาใจหลายๆอย่าง เช่นว่า หน้ากากแบบไหนใช้ดีกว่ากัน ใช้แทนกันได้จริงหรอ วันนี้เราจึงจะมาอธิบายถึงความเหมือนและความต่างของหน้ากากทั้ง 2 ชนิดนี้กันดีกว่า
หน้ากากผ้า
เป็นหน้ากากป้องกันที่ทำจากผ้าหลากหลายชนิด คุณสมบัติโดยทั่วไป คือ ความสามารถในการป้องกันฝุ่นควันทั่วไปตามท้องถนน (แต่กันฝุ่น PM2.5 ไม่ได้นะ!) ละออง เกสรดอกไม้ และน้ำมูกหรือน้ำลายจากการไอจาม โดยหน้ากากผ้าสามารถป้องกันอนุภาคที่มีขนาดไม่เกิน 5-1 ไมครอน อย่างละอองที่มาพร้อมกับการไอหรือจามเท่านั้น (จินตนาการถึงละอองเวลาเราฉีดสเปรย์น้ำแร่สิ มันขนาดประมาณนั้นแหละ) แต่ไม่สามารถกรองเชื้อโรคที่มีขนาดเล็กกว่า 1 ไมครอนได้
หน้ากากอนามัย
เป็นหน้ากากป้องกันที่ทำจากเส้นใยสังเคราะห์ เรามักพบเห็นในวงการแพทย์ หรือตามโรงงาน โดยทั่วไปจะมีสารเคลือบด้านหน้าเพื่อป้องกันการซึมผ่านของละอองจากสารคัดหลั่งทั้งหลาย และมีแผ่นกรองซึ่งทำจากวัสดุต่างๆกันไป หน้ากากที่คุ้นๆชื่อกันส่วนใหญ่อย่าง หน้ากากคาร์บอน หน้ากาก N95 หรือหน้ากาก FFP1 ก็จัดอยู่ในกลุ่มนี้เช่นกัน
หน้ากากผ้า
หน้ากากผ้ามีความหนากว่า สามารถกันกลิ่นไม่พึงประสงค์ต่างๆได้ดีกว่า และยังสามารถซักทำความสะอาด แล้วนำกลับมาใช้ซ้ำได้หลายครั้ง ทำให้ประหยัดค่าใช้จ่าย และลดปริมาณขยะลงได้ อีกทั้งในสถานการณ์ปัจจุบัน ยังหาซื้อได้ง่ายและสะดวกกว่าหน้ากากอนามัย
หน้ากากอนามัย
มีความบางเบามากกว่าแน่นอนว่าทำให้หายจะสะดวกกว่า ซึ่งคุณสมบัติหลักๆถูกออกแบบมาใช้ในวงการการแพทย์เพื่อป้องกันเชื้อโรค แบคทีเรีย และไวรัสโดยเฉพาะ โดยสามารถกรองอนุภาคที่มีความละเอียดถึง 0.3 ไมครอน ทำให้มั่นใจได้ว่าสามารถป้องกันละอองสารคัดหลั่ง และเชื้อโรคขนาดเล็กที่เจือปนอยู่ในอากาศได้แน่นอน
หน้ากากผ้า
ถึงจะสะดวกและหาซื้อได้ง่ายกว่ามาก ด้วยข้อจำกัดที่ต้องหมั่นซักทำความสะอาดทุกวัน ทำให้ในการใช้งานจริงๆทั้งสัปดาห์ ต้องมีสำรองมากกว่า 2-3 ชิ้น หรือเพื่อเปลี่ยนสลับ เมื่อต้องรอตากแห้ง
โดยวิธีการทำความสะอาดหน้ากากผ้าอย่างคร่าวๆ คือ
1. นำหน้ากากมาต้มในน้ำผสมน้ำยาล้างจาน (อัตราส่วน 1 ช้อนโต๊ะต่อน้ำ 2 ลิตร) ให้เดือด นาน 10 นาทีเท่านั้น เนื่องจากความร้อนอาจมีผลให้คุณสมบัติของเส้นใยเกิดความเสียหาย
2. ล้างน้ำซ้ำ 2 รอบ หรือจนกว่าจะหมดฟอง พร้อมนำมาผึ่งให้แห้ง
3. หมั่นฉีดสเปรย์แอลกอฮอล์ 70% บนหน้ากากผ้าทุกๆ 3-4 ชม. โดยฉีดแล้วรอ 2-3 นาทีก่อนจึงสวมใส่
หน้ากากอนามัย
แม้ประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อโรคและไวรัสจะละเอียดกว่า แต่จำเป็นต้องใช้แล้วทิ้งทันที ไม่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ ทำให้เกิดขยะมาก และยังมีค่าใช้จ่ายที่สูงกว่าเมื่อเทียบกับหน้ากากแบบผ้า ทั้งในปัจจุบันยังขาดตลาด หาซื้อได้ยาก และยังมีราคาขายต่อชิ้นที่เพิ่มสูงขึ้นด้วย
หน้ากากผ้า
ในสถานการณ์ที่หน้ากากอนามัยขาดแคลน เราอยากจะบอกว่าทุกคนไม่ต้องตื่นตระหนกไป เพราะหน้ากากผ้ามีความสามารถเพียงพอที่จะป้องกันบุคคลทั่วไปอย่างเราๆ ที่ใช้ชีวิตปกติตามท้องถนน ไม่ได้มีความใกล้ชิดกับผู้ป่วยโดยตรง เพราะแม้ว่าไวรัส COVID-19 จะมีอนุภาคที่เล็กมาก แต่ในความเป็นจริงแล้วไวรัสไม่ได้ลอยตัวอยู่เดี่ยวๆในอากาศแต่จะจับตัวมาพร้อมกับละอองน้ำลายหรือน้ำมูกจากการไอหรือจามของผู้ติดเชื้อ ดังนั้นหน้ากากผ้าซึ่งมีคุณสมบัติสามารถกันละอองเหล่านี้ซึ่งมีขนาดไม่เล็กกว่า 1 ไมครอน จึงเพียงพอสำหรับการป้องกันตัวเองระดับเบื้องต้นในบุคคลทั่วไป
หน้ากากอนามัย
หน้ากากอนามัยนั้นเหมาะสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ที่ต้องมีการสัมผัสติดต่อกับผู้ป่วยหรือผู้ติดเชื้ออย่างใกล้ชิดหรือเหมาะสำหรับตัวผู้ติดเชื้อเอง เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการแพร่กระจายเชื้อต่อให้ผู้อื่น ซึ่งบุคคลากรเหล่านี้มีความจำเป็นมากกว่า เพราะต้องอยู่ใกล้กับภาวะเสี่ยงตลอดเวลา เพราะในลักษณะการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่เหล่านี้ต้องสัมผัสกับสารคัดหลั่งของผู้ติดเชื้อโดยตรง และต้องทำงานภายในสภาพแวดล้อมซึ่งเป็นระบบปิดเพื่อปกป้องการแพร่กระจาย ทำให้โอกาสการปนเปื้อนของเชื้อในอากาศมีสูงกว่าพื้นที่ของบุคคลทั่วไปที่เป็นพื้นที่เปิด บุคคลากรเหล่านี้จึงต้องการการป้องกันตนเองที่เข้มงวดกว่าเรามากๆ
เนื่องจากภาวะหน้ากากอนามัยขาดตลาดในปัจจุบัน ได้มีสถาบันมากมายที่ได้ออกมาพัฒนาหน้ากากผ้าให้มีคุณสมบัติที่ดีมากกว่าเดิม โดยในตอนนี้ทางกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ และกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ก็ได้ศึกษาเกี่ยวกับผ้าชนิดต่างๆ ว่าผ้าแบบใดบ้างที่เหมาะสำหรับนำมาทำหน้ากากทดแทนมากที่สุด ซึ่งในขณะนี้ ชนิดผ้าที่มีความน่าสนใจ คือ ผ้าฝ้ายมัสลิน เพราะมีประสิทธิภาพดีหลายด้าน สามารถกันละอองน้ำ ทั้งเส้นใยผ้ายังสามารถกันอนุภาคได้ดีกว่าผ้าชนิดอื่น และที่สำคัญคือทนต่อการซักล้างได้มากกว่า 100 ครั้ง โดยที่ผ้าไม่เสื่อมสภาพ! สำหรับใครที่สนใจอยากติดตามความคืบหน้าของหน้ากากผ้าฝ้ายมัสลิน และการรับมือกับไวรัส COVID-19 สามารถติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ Facebook page กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ได้เลย
